Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Trần Quốc Tuấn – Trưởng đơn nguyên hồi sức – ICU – Khoa Hồi sức cấp cứu – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.
Bệnh thần kinh ngoại biên là tổn thương thần kinh do lượng đường trong máu cao mãn tính và bệnh tiểu đường. Nó dẫn đến tê bì chân tay ở người tiểu đường, đôi khi mất cảm giác và đau ở bàn chân, cẳng chân hoặc bàn tay. Đây là biến chứng phổ biến nhất của bệnh tiểu đường. Vậy cách dự phòng biến chứng và chữa tê bì chân tay ở người tiểu đường ở người tiểu đường là gì? Đọc thêm bài viết dưới đây.
Khoảng 60% đến 70% của tất cả những người bị bệnh tiểu đường cuối cùng sẽ phát triển bệnh thần kinh ngoại vi hay còn gọi tiểu đường biến chứng tê bì tay chân, mặc dù không phải tất cả đều bị đau. Tuy nhiên, tổn thương thần kinh này không phải là không thể tránh khỏi. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người mắc bệnh tiểu đường có thể giảm nguy cơ phát triển các tổn thương thần kinh bằng cách giữ cho lượng đường trong máu của họ càng gần mức bình thường càng tốt.
1. Tê bì chân tay do biến chứng tiểu đường là gì?
Triệu chứng tê bì chân tay ở bệnh nhân tiểu đường là do dây thần kinh ngoại biên bị tổn thương. Theo thời gian, lượng đường trong máu cao (glucose) có thể làm hỏng các mạch máu và dây thần kinh. Điều này có thể gây ra các vấn đề và triệu chứng, điển hình trong đó nhất là tê bì. Triệu chứng này xảy ra thường xuyên nhất ở chân và bàn chân. Nhưng nó cũng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan trong cơ thể bạn.
Các dây thần kinh gửi tín hiệu đến và đi từ não của bạn về cảm giác đau, nhiệt độ và xúc giác. Chúng phát tín hiệu cho các cơ của bạn biết khi nào và làm thế nào để di chuyển. Chúng cũng kiểm soát các hệ thống trong cơ thể tiêu hóa thức ăn và đào thải qua nước tiểu.
Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường, bạn có thể gặp các vấn đề về thần kinh bất cứ lúc nào. Các vấn đề về thần kinh có thể bắt đầu trong 10 năm đầu tiên sau khi được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường. Nguy cơ tăng lên khi bạn mắc bệnh tiểu đường lâu hơn. Khoảng một nửa số người mắc bệnh tiểu đường có một số dạng tổn thương thần kinh.
Nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh thần kinh do biến chứng tiểu đường:
- Đường trong máu cao: Lượng đường trong máu cao (glucose) gây ra những thay đổi hóa học trong dây thần kinh, nhất là đối với những dây thần kinh dài trong cơ thể, đi dọc từ cột sống đến các ngón chân. Điều này làm cho các dây thần kinh khó gửi tín hiệu hơn. Nó cũng có thể gây hại cho các mạch máu đưa oxy và chất dinh dưỡng đến các dây thần kinh.
- Gen: Một số gen có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thần kinh. Các tự kháng thể đối với mô thần kinh có thể gây ra các tổn thương khác.
2. Các triệu chứng của tê bì chân tay ở người tiểu đường
Các triệu chứng của bệnh thần kinh tiểu đường thường có tính chất đối xứng hai bên, tức là bên này đã bị thì chỉ thời gian ngắn bên kia cũng sẽ bị.
Khởi phát, người bệnh bị biến chứng tiểu đường khiến chân tay tê bì sẽ dần mất cảm nhận không thể nhận biết đau nóng lạnh. Có nghĩa là chạm vào vật lạnh nhưng không có cảm giác buốt, bị vật sắc nhọn cứa vào tay nhưng không cảm thấy đau. Những vết thương này khi không được phát hiện và điều trị đúng phác đồ sẽ có nguy cơ nhiễm trùng, loét, hoại tử cao hơn. Nếu nhiễm trùng, loét, hoại tử nặng, người bệnh sẽ phải đoạn chi.
Ngoài ra, người bệnh tiểu đường còn có thể nhận thấy các dấu hiệu khác như khô ngứa da, hình thành vết chai sạn và các vết loét. Điều này cũng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và cắt cụt chi.
Ở bàn chân, tổn thương dây thần kinh do tiểu đường không chỉ gây tê mà còn gây đau đớn và biến dạng bàn chân. Người bệnh rất dễ bị ngã và gặp các chấn thương nghiêm trọng.
Chứng tê bì chân tay ở bệnh nhân tiểu đường khiến bệnh nhân không chỉ bị khó chịu mà còn góp phần đưa người bệnh đến gần hơn với biến chứng cắt cụt chi.
3. Hậu quả của tê bì chân tay do biến chứng tiểu đường
Người không bị bệnh tiểu đường khi bị tê bì chân tay đã rất khó chịu còn với những người bị tiểu đường do biến chứng thần kinh các cảm giác này tăng lên nhiều lần, cảm giác tê bì ở đầu các ngọn chi sẽ kéo dài liên tục thậm chí suốt cả ngày, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống và khả năng lao động của bạn.
Tăng hay mất cảm giác, rối loạn cảm giác do biến chứng thần kinh bệnh tiểu đường gây tê bì khiến người bệnh không cảm nhận được những nguy hiểm xung quanh như khi chân chạm vào vật cứng, sắc nhọn hay bị nhiệt nóng… nên có thể gây ra vết thương. Những vết thương này càng lâu liền, nguy cơ cao gây nhiễm trùng vết thương dẫn đến nhiễm trùng máu, hay hoại tử chi và phải tháo dần từng khớp từ ngón chân, bàn chân đến cẳng chân, thậm chí phải cắt chân. Khi biến chứng quá nặng phải tháo khớp thì thời gian lành rất lâu hoặc không thể lành dẫn đến tàn phế và có thể tử vong.
Những biến chứng về mạch máu trong bệnh tiểu đường có thể dẫn đến tắc mạch vành tim, tai biến mạch máu não, gây liệt hay thậm chí tử vong.
4. Phòng và chữa tê bì chân tay ở người tiểu đường
Triệu chứng tê bì chân tay ở bệnh nhân tiểu đường là một phần của biến chứng thần kinh và nó cần được điều trị đúng cách. Trên thực tế, đây cũng là cách duy nhất để làm chậm sự tiến triển của tổn thương thần kinh do biến chứng tiểu đường. Mức đường huyết ngoài tầm kiểm soát gây ra bệnh thần kinh tiểu đường. Dưới đây là các biện pháp giúp bạn phòng và chữa tê bì chân tay ở người tiểu đường:
4.1. Ăn uống đúng cách
Bác sĩ hoặc các chuyên gia dinh dưỡng sẽ tư vấn cho bạn chế độ ăn uống phù hợp, giúp bạn kiểm soát đường huyết và giữ cho chỉ số hemoglobin A1c (hay còn gọi là chỉ số tiểu đường 3 tháng) ở trong giới hạn bình thường.
Với những hiểu biết đầy đủ về carbohydrate, chất béo và protein trong chế độ ăn uống của mình, bạn có thể lên kế hoạch ăn uống hợp lý hơn và kiểm soát được những biến động nghiêm trọng do hạ đường huyết hay tăng đường huyết. Nhờ đó bạn cũng có thể duy trì cân nặng hợp lý tốt hơn.
4.2. Tập luyện
Tập thể dục có thể làm giảm mức đường huyết của bạn và giúp bạn kiểm soát nó dễ dàng hơn. Trên thực tế, tập thể dục làm tăng độ nhạy insulin của bạn: Sau khi tập thể dục, bạn không cần nhiều insulin để giúp xử lý carbohydrate.
Ngoài ra, có tất cả những lợi ích việc tập thể dục mang lại cho bạn:
- Hạ huyết áp
- Sức khỏe tim mạch tốt hơn
- Kiểm soát cân nặng tốt hơn
- Cơ bắp săn chắc, gọn gàng hơn
- Nhiều năng lượng hơn
4.3. Thuốc điều trị tiểu đường
Insulin là một loại hormone được cơ thể sản xuất bình thường, giúp cơ thể bạn sử dụng glucose một cách hợp lý. Nhưng đối với những người mắc bệnh tiểu đường, nó không hoạt động như bình thường hoặc cơ thể đã ngừng tạo ra nó.
Những người mắc bệnh tiểu đường có thể cần dùng insulin để giữ mức đường huyết của họ ở mức khỏe mạnh — rất quan trọng để ngăn ngừa bệnh thần kinh do tiểu đường.
Insulin quan trọng đối với bệnh nhân tiểu đường tuýp 1; một số người mắc bệnh tiểu đường loại 2 có thể kiểm soát hiệu quả mức đường huyết của họ mà không cần insulin bằng cách dùng thuốc làm tăng khả năng tạo ra insulin của cơ thể.
4.4. Theo dõi đường huyết
Bạn phải theo dõi mức đường huyết trong ngày để biết bạn nên dùng bao nhiêu insulin bằng các máy đo đường huyết cầm tay. Những khoảng thời gian trong ngày bạn nên kiểm tra mức đường huyết: Trước mỗi bữa ăn và trước khi đi ngủ (khoảng bốn lần một ngày).
Theo dõi lượng đường trong máu của bạn giúp bạn biết liệu bạn có cần điều chỉnh insulin hoặc bữa ăn của mình để duy trì mức độ của bạn trong phạm vi lành mạnh hay không.
Một phần quan trọng khác của việc theo dõi đường huyết là xét nghiệm hemoglobin A1c, sẽ cho bạn biết mức đường huyết trung bình trong ba tháng qua. Việc theo dõi hàng ngày giúp bạn điều chỉnh trên cơ sở từng thời điểm; xét nghiệm hemoglobin A1c cho bạn biết lượng đường trong máu của bệnh nhân tiểu đường đang hoạt động trong 2 đến 3 tháng qua. Nếu lượng đường trong máu nói chung đã tăng cao trong vài tháng trước đó, thì mức độ hemoglobin A1c sẽ cao. Nếu nồng độ glucose trong máu gần với mức bình thường trong thời gian này, thì mức hemoglobin A1c sẽ gần với giá trị thấy ở người bình thường.
Nguồn tham khảo: healthline.com, cedars-sinai.org
Nguồn tham khảo: Vinmec
