Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Trần Đức Tuấn – Khoa Chẩn đoán hình ảnh – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh và can thiệp nội và ngoại mạch máu.

Động mạch tử cung được xuất phát từ động mạch chậu trong hai bên. Chụp động mạch tử cung sẽ sử dụng thuốc đối quang i-ốt để hiện ảnh được hệ thống mạch tử cung. Từ đó bác sĩ có cơ sở để chẩn đoán bệnh và đưa ra những phương pháp điều trị phù hợp.

1. Chỉ định, chống chỉ định chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung

1.1 Chỉ định

Chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung được chỉ định với các trường hợp

• Nghi ngờ dị dạng mạch tử cung.
• Chảy máu kéo dài sau đẻ.
• Các bệnh lý chấn thương tử cung nghi có tổn thương mạch.
• Chụp mạch để phục vụ cho điện quang can thiệp.
• Chụp mạch tử cung để chuẩn bị ghép tử cung.

1.2 Chống chỉ định

Chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung sẽ chống chỉ định tương đối với các trường hợp:

• Có rối loạn đông máu.
• Suy thận.
• Có tiền sử dị ứng rõ ràng với thuốc đối quang i-ốt.
• Phụ nữ có thai.

Tuy nhiên chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung không có chống chỉ định tuyệt đối.

2. Chuẩn bị tiến hành chụp số hóa nền động mạch tử cung

2.1 Người thực hiện chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung là ai?

Thông thường một ca tiến hành thủ thuật này sẽ bao gồm những thành phần sau:

• Bác sĩ chuyên khoa.
• Bác sĩ phụ trợ.
• Kỹ thuật viên điện quang.
• Điều dưỡng.
• Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnh không thể hợp tác).

2.2 Những phương tiện cần chuẩn bị cho chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung

• Máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA).
• Bộ áo chì, tạp dề, che chắn tia X.
• Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh.
• Máy bơm điện chuyên dụng.

2.3 Các loại thuốc cần thiết khi tiến hành thủ thuật

• Thuốc gây tê tại chỗ.
• Thuốc tiền mê và gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê).
• Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc.
• Thuốc chống đông.
• Thuốc đối quang iod tan trong nước.
• Thuốc trung hòa thuốc chống đông.

2.4 Vật tư y tế thông thường cần chuẩn bị

• Nước cất hoặc nước muối sinh lý.
• Bông, gạc, băng dính phẫu thuật.
• Bơm tiêm 1; 3; 5;10, và 20ml.
• Bơm tiêm dành cho máy bơm điện.
• Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật.
• Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
• Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: Dao, kéo, kẹp, 4 bát kim loại, khay quả đậu, khay đựng dụng cụ.

2.5 Vật tư y tế đặc biệt sử dụng trong thủ thuật chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung

• Kim chọc động mạch.
• Bộ dây nối chữ Y.
• Khóa ba chạc.
• Bộ vào lòng mạch cỡ 5-6F.
• Vi ống thông 2-3F.
• Vi dây dẫn 0.014-0.018inch.
• Dây dẫn tiêu chuẩn 0.035inch.
• Ống thông chụp mạch cỡ 4-5F.
• Bộ dụng cụ đóng đường vào lòng mạch.

2.6 Người bệnh cần chuẩn bị gì cho thủ thuật chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung?

Nhịn ăn uống trong vòng 6 giờ trước khi tiến hành thủ thuật, tuy nhiên vẫn có thể uống một lượng nước không quá 50 ml.

Tại phòng can thiệp, người bệnh nằm ngửa, lắp máy theo dõi nhịp thở, huyết áp, mạch, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng vùng da làm thủ thuật sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ. Những người bệnh quá kích thích, không nằm yên: Cần cho thuốc an thần,…

3. Các bước tiến hành chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung

Bước 1: Phương pháp vô cảm

• Để người bệnh nằm ngửa trên bàn chụp, đặt đường truyền tĩnh mạch.
• Gây tê tại chỗ, với những trường hợp ngoại lệ như trẻ nhỏ (dưới 5 tuổi) chưa có ý thức cộng tác hoặc quá kích động sợ hãi có thể tiêm thuốc tiền mê toàn thân khi làm thủ thuật

Bước 2: Chọn kỹ thuật sử dụng và đường vào của ống thông

• Sử dụng kỹ thuật Seldinger cho chụp số hóa xóa nền động mạch tử cung. Đường vào của ống thông thường là từ động mạch đùi, động mạch cánh tay, động mạch nách hoặc động mạch quay.
• Thông thường hầu hết các thủ thuật đều tiến hành từ động mạch đùi, trừ khi đường vào này không làm được mới sử dụng các đường vào khác như từ động mạch nách, động mạch cánh tay hoặc động mạch quay.
• Đôi khi có thể chọc động mạch đùi 2 bên. Đường vào bên phải để tiến hành chụp động mạch tử cung bên trái. Đường vào bên trái để tiến hành chụp động mạch tử cung bên phải.

Bước 3: Chụp động mạch chẩn đoán

• Sát khuẩn và gây tê chỗ chọc.
• Chọc kim và đặt ống vào lòng mạch.
• Chụp chọn lọc động mạch tử cung: Luồn ống thông Cobra tới động mạch chậu trong rồi chọn lọc vào động mạch tử cung. Sau đó, bơm thuốc với tốc độ 4ml/s, thể tích 12-16 ml, bơm dưới áp lực cáo 500PSI. Seri phim chụp tập trung hướng thẳng trước-sau vùng tiểu khung lấy các thì động mạch, nhu mô và tĩnh mạch. Thầy thuốc cũng có thể chụp tư thế chếch 45 độ.
• Đôi khi cần chụp siêu chọn lọc: luồn vi ống thông chọn lọc các nhánh động mạch tử cung.
• Sau khi chụp đạt yêu cầu, rút ống thông và ống đặt lòng mạch rồi đè ép bằng tay trực tiếp lên chỗ chọc kim khoảng 15 phút để cầm máu. Cuối cùng, băng ép trong 6 giờ hoặc dùng dụng cụ đóng lòng mạch.

Chụp động mạch tử cung thường được sử dụng để thu thập hình ảnh phục vụ cho quá trình chuẩn đoán bệnh hay xử trí phù hợp của thầy thuốc.

Nguồn tham khảo: Vinmec